Historia Mińska Mazowieckiego jest bardzo ciekawa i zagadkowa, chociażby z racji wykopalisk archeologicznych na skrzyżowaniu ulicy Kościelnej z Budowlaną, gdzie znaleziono szkielety ludzkie prawdopodobnie z okresu Potopu Szwedzkiego, o czym świadczyły szwedzkie kule armatnie oraz groty strzał i włócznie tkwiące w szkieletach znalezione na stanowisku archeologicznym. Nie tylko – pisze Andrzej Gruba zwany Wachmistrzem ze względu na swoje militarne hobby...

Zamek jednak był...

Mińsk Mazowiecki w średniowieczu nazywał się MIE ŃSKO od rzeki Mienia. Tak jak Bielsko od rzeki Białej, bo tak w średniowieczu nazywano miasta i wioski. Poza tym w łacinie nie było miękkich znaków i pisano Mensko, a to jest błąd, bo w języku polskim brzmi to inaczej niż po łacinie, tak że nazwa miasta brzmiała MIE ŃSKO...
Dlaczego od rzeki Mienia? Bo w XIII i XIV wieku wioska Mieńsko była tam, gdzie obecnie jest Marianka. W czasie powodzi zginęło wielu ludzi, a na dowód tego są koło Marianki 4 kurhany (miejsce pochówku 30 ludzi w jednym kurhanie). Ci co przeżyli zabrali swój dobytek i przenieśli wioskę w wyższe partie
terenu zabierając nazwę wioski Mieńsko. Tak powstała wioska Mieńsko nad rzeką Srebrną, jak tłumaczy prof. M Benko.
Patronem Mieńska był św. Jan Chrzciciel, który występuje na rycinach herbu Prus III Mieńska, a jego z dzbana wypływają trzy rzeki. Pierwsza to Srebrna, druga jak jest opisane w starych tekstach cyt: przejście przez Srebrną u ujścia Wiśniówki prowadzi trakt ku wsi Stojadła. Także obok pałacu wpada do rzeki Srebrnej rzeka Wiśniówka. To jest bezsporne, bo niektórzy to inaczej interpretują. Natomiast trzecia rzeka, której obecnie nie ma, a po skanalizowaniu koszar płynie rurami pod ziemią pod ul. Sobieskiego do ul. Kościelnej i dalej wpada przy tamie do Srebrnej. Na starych mapach widać, jak rozdzielała kościół od plebani i wpadała do stawu przy dawnym budynku PTT K, a obecnie koła wędkarskiego.
A co z herbem? Herb Miasta Mińsk Mazowiecki to Prus III Janusza z Gościeńczyc, który był założycielem miasta Mieńsko i jego potomkowie władali tym miastem 198 lat. Obecny herb miasta nie ma nic wspólnego z założycielem miasta – jest to herb Leliwa, którym pieczętowali się Hlebowicze, ale posiadali okoliczne wioski, tylko przez 21 lat. Najwyższy czas zmienić herb miasta na herb Prus III , jakim pieczętował się Janusz z Gościeńczyc. Jego potomkowie pisali się Mieńscy i ufundowali kilka kościołów w Krakowie i w Warszawie.
Wbrew temu, co niektórzy znawcy sadzą, jednak zamek w Mieńsku był i świadczą o tym fakty. Tam, gdzie obecnie jest cmentarz parafialny, stał zamek, ponieważ było tam wypiętrzone naturalnie wzgórze, blisko rzeka a zarazem fosa. Według źródeł pisanych, zamek i kościół drewniany pw. św. Krzyża oraz kościół murowany Narodzenia NMP zostały ograbione i spalone przez króla szwedzkiego Karola Gustawa XII , który kilka miesięcy mieszkał w mieńskim zamku. Na miejscu spalonego drewnianego kościoła postawiono w miejscu ołtarza kapliczkę murowaną – obecnie skrzyżowanie ulic Kościelnej i Budowlanej. Kapliczka kolidowała z biegiem ulicy Kościelnej, dlatego przed wojną – w 1938 r. – ją przeniesiono. Obecny kościół przy ul. Warszawskiejwznoszono od 1656 do 1750 roku. Dopiero biskup poznański ufundował przykrycie dachu i zaczęto odprawiać nabożeństwa.
Według zapisków historycznych istniał jeszcze trzeci kościół pw. św. Stanisława. Znajdował się gdzieś w okolicy dzisiejszej biblioteki – nie wiadomo czy był drewniany, czy murowany i co się z nim stało.
A zamek stał w ruinie do drugiej bitwy w Powstaniu Listopadowym 14 lipca 1831 r. Wtedy to Wojsko Polskie w liczbie od 500 do 1000 żołnierzy zajęło ruiny zamku. Rosjanie otoczyli polskich żołnierzy, ustawili armaty i ostrzelali zamek. Wszyscy polscy żołnierze zginęli, a ludność pogrzebała porozrywane ciała na miejscu w zamku. Komendant rosyjski miasta Mieńsko wydał rozkaz zabraniając pochówku na cmentarzu przykościelnym przy ul. Warszawskiej izaczęto grzebać ludzi na tak zwanym wzgórzu zamkowym. Tak jest napisane w starych księgach parafialnych.
Istnieje w Bibliotece Narodowej 10 obrazów i rycin przedstawiających zamek w Mieńsku, jak również są 4 obrazy i ryciny w Archiwum Akt Dawnych.

Numer: 41 (992) 2016   Autor: Andrzej Gruba - Wachmistrz