W dotychczasowych opracowaniach jest sporo błędów i niepoprawnych interpretacji źródeł historycznych. Chcąc je wszystkie zweryfikować należało by chyba otworzyć specjalny dział w Państwa tygodniku. Niektóre z błędów mogą obchodzić okrągłe rocznice, i tak dla przykładu podam błąd z 50-letnim stażem...

Błędny Cisek

Publikacje dot. historii Stanisławowa (w tym także informacje na oficjalnej stronie gminy Stanisławów) sprzed jego lokacji wymieniają, jakoby wieś Cisek (to na gruntach tej wsi lokowano późniejsze miasto Stanisławów) w 1473 r. miał własną parafię. Pierwszą taką informację podano w książce wydanej w 1965 r. „Miasta Polskie w tysiącleciu”. To na niej „bazowały” późniejsze opracowania wykorzystując powyższą wzmiankę. Niestety ta informacja z 1473 r. mija się z prawdą, ponieważ wymieniony kościół dotyczył Pustelnika położonego w dobrach Cisek, a nie wsi Cisek (późniejszego Stanisławowa).

W księgach wpisów kancelarii mazowieckiej (w tzw. metryce mazowieckiej) ów dokument z 1473 r. (Metryka Koronna 9, 30v-31 - skan metryki w załączniku, oryginał w języku łacińskim) zatytułowano „Fundus eclesie in Czyszek de cruda radice”, co oznacza w wolnym tłumaczeniu „Fundacja/ uposażenie na surowym korzeniu dla kościoła w Cisku”. Z dokumentu tego dowiadujemy się, że: (w nawiasach wyjaśnienia i uzupełnienia).

Książę (mazowiecki Bolesław V) przekazuje (czyli obszar ten był wówczas własnością książęcą) 2 włóki na surowym korzeniu (czyli nowo zakładane) położone naprzeciw kaplicy (czyli niedużego kościółka) pod w ezwaniem św. K atarzyny, p rzy rzece Czarna (zdaje się że mogła to być też Czarna Struga wraz ze swym dopływem, będąca prawym dopływem rzeki Długa, wówczas nie rozróżniana, a w rzeczywistości to dwa cieki wodne, sąsiednie w stosunku do rzeki Czarna nad którą położony był m.in. Pustelnik), w dziedzicznych dobrach Cisek (ale nie w samej wsi Cisek, raczej chodziło tu o wieś lub siedzibę dóbr jako punkt odniesienia, lokalizacji) w ziemi warszawskiej, jako uposażenie tego kościoła (tu wspomniano już o kościele, nie o kaplicy jak wcześniej).

W tytule tego dokumentu z 1473 r. przekreślono nazwę wsi Czyszek i na marginesie wpisano Pustelnyk (do weryfikacji z oryginałem metryki). Według kartoteki słownika historyczno-geograficznego średniowiecznego Mazowsza korekta ta nastąpiła w XVI w. Czas tej korekty oznacza, że autorzy „Miast Polski w tysiącleciu” albo nie dali wiary temu faktowi (czyli go zignorowali), albo nie zweryfikowali tego z oryginałem tylko z jakimś odpisem.

Stwierdzam, że kościół pw. Św. Katarzyny wymieniony w dokumencie z 1473 r. to kościół w Pustelniku, a poniżej przedstawiam argumenty potwierdzające powyższe twierdzenie: Skreślona nazwa wsi Cisek i wpisana na marginesie nazwa wsi Pustelnik w tytule dokumentu z 1473 r. (korekta z XVI w.).

W dokumentach źródłowych wzmiankowano kościół i parafię w Pustelniku już przed 1540 r., tzn. w 1465 r. wymieniano księdza pustelnika z dóbr Cisek, w 1477 r. wzmiankowano kościół w Pustelniku, a plebana z Pustelnika - w 1504 r., 1516 r., 1525 r., 1530 r. Natomiast kościół w Stanisławowie wzmiankowany jest dopiero od 1524 r., a przed lokacją miejską we wsi Cisek nie istniał żaden kościół.

Wezwanie św. Katarzyny kościoła/kaplicy z dokumentu z 1473 r. idealnie koreluje z wezwaniem kościoła w Pustelniku, kiedy to w 1540 r. ponownie erygowano parafię. Natomiast kościół w Stanisławowie był pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Stanisława [Biskupa].
Pozdrawiam, Eryk Szubiński

Numer: 40 (939) 2015   Autor: Eryk Szubiński