Zawsze myślałam, że ostatnie lata życia spędzę w otoczeniu wnuków, blisko syna. Niestety, od kiedy podupadliśmy z mężem na zdrowiu i nie pomagamy synowi finansowo, ten przestał się nami interesować. Od pewnego czasu miał problemy z alkoholem a ostatnio dochodzą nas słuchy, że związał się ze środowiskiem przestępczym. Niespodziewanie otrzymaliśmy wsparcie ze strony dalszej rodziny, czyli córki mojego brata. To jej chcielibyśmy zapisać gospodarstwo rolne i jednocześnie wydziedziczyć syna. Czy wystarczy pominąć go w testamencie? Czy córka brata będzie musiała zapłacić zachowek i w jakiej wysokości?

Wyrodni z ochroną

Wiele osób jest przekonanych, że pominięcie w testamencie spadkobiercy ustawowego (na przykład dziecka) powoduje jego wydziedziczenie. Jednak jest inaczej, bo wydziedziczenie nie jest równoznaczne z pominięciem kogoś w testamencie, ale oznacza pozbawienie osoby bliskiej tak zwanego zachowku. Jest on formą ochrony wąskiego kręgu osób bliskich spadkodawcy - dzieci, wnuki, prawnuki, małżonka i rodziców spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Zachowek przysługuje, jeżeli uprawniony nie otrzymał go wcześniej w postaci darowizny od spadkodawcy, bądź w postaci powołania do spadku albo zapisu. Zachowek ma określoną wysokość. W zasadzie jest to połowa wartości udziału, który uprawnionemu przypadłby przy dziedziczeniu ustawowym. Jeżeli jednak uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jest małoletni, wzrasta do 2/3 wartości udziału.
W państwa przypadku będzie to połowa wartości gospodarstwa rolnego. Trzeba pamiętać, że roszczenie uprawnionego z tytułu zachowku przedawnia się z upływem trzech lat od ogłoszenia testamentu. Syn będzie musiał wystąpić z pozwem przeciwko córce brata w tym terminie.
Spadkodawca może dokonać wydziedziczenia tylko w testamencie. Nie wystarczy przy tym jedynie stwierdzić, że kogoś wydziedzicza. Musi wskazać przyczynę takiego wydziedziczenia, spośród tych, które przewiduje kodeks cywilny. Spadkodawca może zatem wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli wbrew jego woli, uprawniony do zachowku postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, uporczywie nie dopełnia obowiązków rodzinnych a także dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci.
Podsumowując – jeśli zdecydujecie się państwo na wydziedziczenie syna, w testamencie (każdy z rodziców powinien sporządzić oddzielny testament) powinniście zaznaczyć, że syn się wami nie interesuje, związał się ze środowiskiem przestępczym i jest uzależniony od alkoholu.

Numer: 34 (881) 2014   Autor: Adwokat Agnieszka Malczyk oraz Adwokat Anna Pelc