W Kałuszynie wokół zabytkowego krzyża zakończyły się prace archeologiczne firmy archeologa Andrzeja Jankowskiego. Decyzją konserwatora zabytków badania obejmowały niezabudowany kostką brukową teren wokół krzyża (już zdemontowanego przez władze miasta Kałuszyn i przeprowadzonego w nowe miejsce) oraz fragmentarycznie pod kostką brukową, tam, gdzie odnalezione szczątki ludzkie znajdowały się częściowo pod brukiem wyłożonym w marcu tego roku podczas modernizacji targowiska

Szczątki do analizy

Wstępne wyniki badań nie potwierdziły ostatecznie czy mogiła odkryta w Kałuszynie zawiera szczątki powstańców styczniowych zmarłych podczas walkach pod Kuflewem w 1863 r., chociaż wiele na to wskazuje. Póki co, archeolodzy wyeksplorowali cztery jamy grobowe oraz pochówek znajdujący się pod samym krzyżem. Prawdopodobnie (co potwierdzi ostatecznie antropolog badając przemieszane kości spod fundamentu postumentu krzyża) odkryto dziewięć szkieletów ludzkich. Szczątki zostały wrzucone bezwładnie w doły śmierci wykopane pospiesznie w przypadkowym układzie, bez zachowania wspólnego rytmu. Zmarłych prawdopodobnie obdarto wcześniej z ubrań i kosztowności. Nie odnaleziono przy nich wielu zabytków. Na szczęście zachowały się dwa dewocjonalia, trzy guziki i kawałek skóry, co pozwoli na datowanie mogiły. Wiele przemawia za XIX-wiecznym pochodzeniem zabytków, jednak ostateczne wyniki opublikuje archeolog Jankowski w sprawozdaniu dla Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Siedlcach. Za datowaniem na czas Powstania Styczniowego, którego krwawe dzieje miały być genezą powstania masowej mogiły Kałuszynie, przemawia sama chaotyczna forma pochówku oraz fakt, że jeden ze zmarłych pochowany został bez.. głowy. Casus mortalis czyli przyczynę zgonu poszczególnych osób złożonych w kałuszyńskich grobach oceni ostatecznie dr Maurycy Stanaszek, kierownik pracowni antropologicznej Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Badania pozwolą ustalić płeć, wiek, wzrost, przebyte choroby, złamania kości, tryb życia, sposób odżywiania a także urazy, które mogły doprowadzić do bezpośredniej śmierci.

Gdzie reszta kości...
Na tym jednak nie koniec kałuszyńskich poszukiwań mogił na dawnym targu bydlęcym. Według przekazów na targowisku pochowanych zostało 25 powstańców. Wielu mogił jeszcze brakuje. Teren badań był zminimalizowany, ponieważ niemal cały obiekt zniwelowano (miejmy nadzieję, że bez naruszenia koparkami pochowanych tam osób) i wybrukowano. Archeolodzy mogli pracować tylko przy samym miejscu usytuowania krzyża uznawanego od lat przez mieszkańców za grób. Prawdopodobnie pozostałe mogiły znajdują się pod kostką brukową. Aby nie rozbierać całej inwestycji konserwator zabytków zalecił badania geofizyczne (nieinwazyjne). Prawdopodobnie więc w tym tygodniu przeprowadzone będą badania z użyciem georadaru, który wykaże bądź nie anomalia w strukturach ziemi na terenie części targowiska objętej decyzją konserwatora zabytków. Technika jednak nie pozwoli na potwierdzenie istnienia mogił. Badania georadarowe wytypują jedynie potencjalne miejsca zlokalizowania kolejnych jam grobowych. W p rzypadku w yników wskazujących na anomalia konieczna będzie rozbiórka (punktowa) kostki i założenie sondażowego wykopu archeologicznego. Można więc spodziewać się, że droga i modernizacja targowiska będzie droższa niż przypuszczano i oddana zostanie z niemałym poślizgiem. Jeśli jednak okaże się, że część mogił została naruszona podczas prac budowlanych, sprawa może zainteresować nie tylko archeologów, ale także wymiar sprawiedliwości. Co prawda, informacje o szczątkach ujawnionych podczas prac budowlanych przekazywane były przez pracowników i dotarły do naszej redakcji, ale nikt z informatorów nie odważył się wypowiedzieć pod własnym imieniem i nazwiskiem.

Numer: 31 (878) 2014   Autor: Robert Wit Wyrostkiewicz