Kilka miesięcy temu przed supermarketem wyrwano mi torebkę, straciłam ok 500 zł, przewróciłam się i doznałam kontuzji kolana. Pieniądze odzyskałam, niestety od czasu zdarzenia często odczuwam ból w kolanie, mam problemy z chodzeniem. Obecnie chodzę na rehabilitację. Sprawca został zatrzymany. Składałam zeznania na policji. Myślałam, że sprawa jest już zakończona. Niedawno otrzymałam wezwanie jako pokrzywdzona na rozprawę do sądu. Jakie uprawnienia ma osoba pokrzywdzona w sprawie karnej?

Nie tylko kara

Osoba pokrzywdzona przestępstwem w procesie karnym ma szereg uprawnień. Może występować jako oskarżyciel posiłkowy, żądać naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Jeśli zdecyduje się działać jako oskarżyciel posiłkowy, będzie miała uprawnienia strony, a więc prawo obecności na każdej rozprawie, składania wniosków dowodowych czy zadawania pytań świadkom. Jeśli nie zgodzi się z treścią wyroku, to będzie mogła napisać apelację. Jako strona może działać osobiście lub przez pełnomocnika np. przez adwokata lub radcę prawnego.

Wniosek o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego pokrzywdzony może złożyć pisemnie lub ustnie do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej (art. 54 kpk). Może także żądać naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, jak bowiem wynika z art. 46 § 1 kk w razie skazania sąd może taką rekompensatę orzec. Należy jednak pamiętać, iż taki wniosek pokrzywdzony może zgłosić aż do zakończenia pierwszego przesłuchania na rozprawie głównej.

Orzeczenie obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę jest obligatoryjne w przypadku złożenia wniosku o orzeczenie tego środka przez pokrzywdzonego. W zasadzie jedyną formalną przeszkodą jest uprzednie wytoczenie powództwa cywilnego przez pokrzywdzonego. Orzeczenie omawianego środka jest możliwe w przypadku skazania za jakiekolwiek przestępstwo, z którego wynikła szkoda lub które spowodowało wyrządzenie pokrzywdzonemu krzywdy. Pojęcia szkody i krzywdy należy definiować tu zgodnie z cywilistycznym ich rozumieniem, tj. szkodę jako uszczerbek majątkowy (materialny), zaś krzywdę jako uszczerbek niemajątkowy (niematerialny); tym samym na wyrównanie tego drugiego uszczerbku używać należy terminu „zadośćuczynienie”, podczas gdy odszkodowanie obejmuje naprawienie szkody jako uszczerbku majątkowego. W pani przypadku można żądać od oskarżonego zwrotu kosztów leczenia, a więc kosztów wizyt lekarskich, dojazdów do lekarza, kosztów rehabilitacji oraz ewentualnej utraty zarobków z powodu kontuzji kolana. Ponadto może pani żądać zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a więc za cierpienie fizyczne jakie wiązało się z kontuzją.

Jeśli tylko wina sprawcy została udowodniona, sąd nie może odmówić orzeczenia tego środka, powołując się na przykład na niemożność lub trudności w zakresie udowodnienia rozmiaru szkody. W tym przypadku sąd musi przeprowadzić postępowanie dowodowe w celu ustalenia wysokości szkody wyrządzonej przestępstwem, ewentualnie zasądzić obowiązek naprawienia szkody w tej części, która została udowodniona. Środek karny nie musi zatem obejmować pełnego odszkodowania; sąd może ograniczyć się tylko do określonego sposobu naprawienia szkody (np. restytucja) lub jej naprawienia jedynie w części. W takiej sytuacji do dochodzenia pełnego odszkodowania pozostaje droga powództwa cywilnego.

Numer: 9 (856) 2014   Autor: Adwokat Agnieszka Malczyk oraz Adwokat Anna Pelc