Dla upamiętnienia 73. rocznicy walk wrześniowych w 1939 roku pod Kałuszynem 12 września br. odbyła się uroczystość patriotyczno-religijna, zorganizowana przez władze samorządowe miasta i kombatantów przy współpracy z Ministerstwem Obrony Narodowej

Krwawi herosi

W 1939 roku Niemcy hitlerowskie uderzyły na Polskę z trzech stron: z zachodu, północy i południa. Nacierające na Warszawę oddziały 3 armii niemieckiej z kierunku Prus Wschodnich 11 września zajęły i obsadziły Kałuszyn. Wieczorem tego dnia 1 DP Legionów im. Józefa Piłsudskiego, pod dowództwem gen. Wincentego Kowalskiego, przemieszczała się z rejonu Jakubowa w kierunku Cegłowa i Mrozów. Boczna jej kolumna w składzie 6 pp i z 4 szwadronem z 11 pułku ułanów oraz 3 dywizjonem artylerii podeszły pod Kałuszyn. Natarcie rozpoczęło się około północy, a wkrótce rozgorzały starcia uliczne. Dochodziło niejednokrotnie do walki na bagnety z broniącymi się zaciekle Niemcami. Położone na północny-wschód od Kałuszyna strategiczne wzgórze również zostało zdobyte gwałtownym atakiem na bagnety. Około godz. 3.00 nad ranem miasto zostało opanowane przez polskich żołnierzy. Kosztowało to utratę 300 żołnierzy. Niemcy po ponownym zajęciu Kałuszyna 13 września 1939 roku zemścili się na ludności cywilnej, mordując szereg mieszkańców i paląc budynki.

Na cmentarzu parafialnym w Kałuszynie pochowanych jest ponad 200 żołnierzy z 6 pp i z 11 pułku Mazowieckiej Brygady Kawalerii. Miejsce spoczynku znaczono pomnikiem wojennym. Wśród swoich żołnierzy spoczywa również dowódca 1 DP Legionów gen. Wincenty Kowalski, który zmarł w Stanach Zjednoczonych i został tu pochowany w 1986 roku. Mogiły żołnierzy 1 DP Legionów znajdują się także na okolicznych cmentarzach parafialnych i otoczone są opieką przez władze oraz miejscową ludność. 
Tegoroczne uroczystości rozpoczęły się wprowadzeniem na Plac Kilińskiego kompanii honorowej 23. Bazy Lotniczej pod komendą por. Zbigniewa Dudara wraz z pocztem sztandarowym i orkiestrą wojskową z Siedlec. Stawiły się także poczty sztandarowe oddziału Żandarmerii Wojskowej z Mińska Mazowieckiego i 2. Brygady Zmechanizowanej Legionów ze Złocieńca oraz organizacji kombatanckich, samorządowych, strażackich i szkolnych.

Meldunek o gotowości pododdziałów do uroczystości przyjął i przeglądu dokonał sekretarz stanu w MON Czesław Mroczek. Po odegraniu Hymnu Państwowego burmistrz Marian Soszyński i prezes miejsko-gminnego koła ZK RP i BWP Eugeniusz Kulesza powitali przybyłych na uroczystość gości, poczynając od ministra poprzez posłów, samorządowców, oficerów i dowódców wojskowych, kombatantów, a na mieszkańcach Kałuszyna kończąc. Rys historyczny bitwy o Kałuszyn przedstawił nauczyciel historii w gimnazjum Marcin Sentkiewicz, a młodzież gimnazjalna wręczyła kwiaty Annie Łabuszewskiej – wdowie po płk. Aleksandrze Łabuszewskim żołnierzu 6 pp Legionów, uczestniku walk o Kałuszyn. W tym momencie niebo zapłakało, zaczął padać ulewny deszcz i ceremonie trzeba było przenieść do kościoła. Tam zrealizowano program zarówno świecki, jak i kościelny. 

Z okazji rocznicy zwycięstwa prezes zarządu głównego ZK RP i BWP płk inż. Henryk Strzelecki przyznał honorowe odznaczenia. Odznaka za wybitne zasługi dla związku zawisła na piersi prezesa siedleckiego okręgu ZK RP i BWP Ryszarda Chraniuka i prezesa Eugeniusza Kuleszy, a Krzyżem Czynu Zbrojnego Polskiej Samoobrony na Kresach Wschodnich RP udekorowano kombatanta Jana Zwierza z Dzielnika w gminie Siennica. 

Mszę Świętą w intencji poległych, zamordowanych oraz zmarłych żołnierzy września odprawił ks. płk Andrzej Molendowski - kapelan żandarmerii wojskowej. Po Mszy udano się z powrotem na plac, gdzie odbył się apel poległych. Poszczególne delegacje złożyły wieńce i wiązanki kwiatów: pod pomnikiem ,,Bojownikom o Niepodległość”, przy płycie pamiątkowej w nawie kościoła oraz na cmentarzu parafialnym pod pomnikiem wojennym i na mogiłach żołnierskich.

Na zakończenie wspólne spotkanie organizatorów z kombatantami i zaproszonymi gośćmi odbyło się w kałuszyńskiej podstawówce. Tam prezes Ryszard Chraniuk apelował, by pamięć o walczących o niepodległość żołnierzach września nigdy nie umarła.

Numer: 2012 38   Autor: Franciszek Zwierzyński