Uroczystości mających na celu upamiętnienie wielkich wydarzeń – zarówno ogólnonarodowych jak i lokalnych – będzie jak zawsze wiele. Ten rok objawia się szczególnie ze względu na trzy okrągłe rocznice – wszystkie o znaczeniu tyleż narodowym co europejskim, a nawet, jak w przypadku 70-lecia wybuchu II Wojny Światowej czy 20-lecia obalenia komunizmu - globalnym. Obfitość ta daje doskonałą sposobność do pochylenia się nad naszą, by tak rzec, patriotyczną gotowością

Rok patriotyzmu

Krew na pomniki
Bezkrwistość wielu dotychczasowych imprez rocznicowych objawia całą językową i wizualną martwotę podobnych przedsięwzięć. Ułani – zarówno ci polegli w walce jak i ci, którzy po latach umarli w spokoju we własnych łóżkach – mają w sobie więcej życia niż korowody widm niosące wieńce i klepiące formułki jak spod sztancy.
Historia, szczególnie ta wielka, paraliżuje nas, obezwładnia, sprawia, że wyłączamy myślenie, a zamiast niego uruchamiamy skomplikowaną maszynerię mitotwórczą. Popadamy w niewolę kanonicznych formuł o bohaterstwie, wierności Ojczyźnie i Maryi Dziewicy jako spiritus movens klęski wroga. Niestety dla znacznej części pokolenia trzydziestolatków są to już tylko czcze frazesy. Może zatem warto w pamięć o chwalebnej przeszłości wpuścić nieco krwi życia, na powrót uczłowieczyć anemiczne, skostniałe kukły, w jakie przez lata adorowania i uwznioślania przeistoczyli się uczestnicy wielkich wydarzeń.
- Kluczem nie jest tu – konkludują pytani historycy – wzniosła rekapitulacja i ujęcie niezmiennicze, lecz ciągłe próby interpretowania na nowo, zgłębiania, przetwarzania mogącego sprawić, że historia będzie pulsować nam w żyłach.
A skąd w ogóle takie kamienne podejście do patriotycznych świąt?
- To jest jeszcze jedno kłopotliwe dziedzictwo Polski Ludowej – odpowiadają – z czasów sławetnych „akademii ku czci”.

Słowo od starosty
- Rok 2009 – mówi starosta Antoni J. Tarczyński – będzie rzeczywiście bogaty w rocznice. Jestem przekonany, że organizatorzy ich obchodów dołożą wszelkich starań, aby wypadły doskonale, godnie, uroczyście i… niesztampowo. Aby nie były tylko „akademie ku czci”. Uroczystości rocznicowe moim zdaniem powinny zawierać z jednej strony różnego rodzaju elementy religijno-patriotyczno-wychowawcze upamiętniające świętowane wydarzenia i podkreślające ich znaczenie dla dziejów Rzeczpospolitej, dla nas. Z drugiej zaś, dobrze byłoby gdyby w programie obchodów pojawiały się akcenty wzbogacające, urozmaicające.
Bez wątpienia takim może być np. rekonstrukcja zdarzeń oddająca klimat tamtych dni, scenerię wydarzeń. Organizatorzy powinni zadbać również o właściwy termin obchodów (dzień, godzina) oraz miejsce.
Przy tej okazji warto odpowiedzieć sobie na pytanie czy jest potrzeba koordynacji obchodów (szczególnie terminów) rocznicowych w obszarze powiatu? Odpowiedź jest prosta – oczywiście, że tak. Uniknęlibyśmy wówczas sytuacji, że jednego dnia o tej samej porze w różnych miejscach powiatu odbywają się ważne uroczystości, co uniemożliwia udział mieszkańców w kilku z nich.
Tylko jak to osiągnąć? Wspólnie z Powiatową Radą ds. Kombatantów, skupiającą przedstawicieli wszystkich organizacji kombatanckich, podejmujemy takie próby, ale nie zawsze przynoszą one oczekiwane efekty. W tym roku też podejmiemy ten trud. A efekty naszych działań ocenimy w końcu roku.

Głosy ulicy
Zofia najbardziej lubi uroczystości związane z trzecim maja, bo wtedy jest ciepło, zielono i jasno. Z kolei ze względu na ciężar historyczny najbardziej ceni jedenasty listopada. Odzyskanie niepodległości po latach zaborów jest dla niej największym zwycięstwem Rzeczypospolitej – w pewnym sensie nawet donioślejszym niż zrzucenie kajdan komunizmu.
Pięćdziesięcioletni Janusz w odpowiedzi na pytanie o patriotyzm tylko wzrusza ramionami. Według niego jednym z najważniejszych wydarzeń w najnowszych dziejach Polski była Solidarność. Gorące dni sierpnia były jednym z niewielu okresów jego życia, kiedy naprawdę czuł się dumny z bycia Polakiem. Szkoda, że politycy nawet ten ideał potrafili utopić w swoich idiotycznych kłótniach.
Piotrek (lat 28) zwraca uwagę na kuriozum, jakim według niego jest podnoszenie do rangi uroczystości narodowych kolejnych rocznic śmierci Jana Pawła II. Robienie z tego patriotycznych spęd jest po prostu śmieszne, a nawet pachnie rodzajem bałwochwalstwa. A tak w ogóle doradza, by podejścia do patriotyzmu uczyć się od Amerykanów. Zastanawia go dlaczego w Stanach każdy jest dumny z flagi, a u nas ludzie wstydzą się je wywieszać.
Socjolodzy za ten stan rzeczy winią zły obraz patriotyzmu, jaki wynieśliśmy ze szkoły, oraz martyrologiczną tonację, w jakiej wciąż mówi się o naszej historii. Przekłada się to bezpośrednio na podejście do sprawy organizatorów.

Patriotyzm gmin
Gminy, oprócz rocznic ogólnopolskich obchodzą i organizują uroczystości lokalne. Na ten przykład w gminie Latowicz corocznie organizowane są obchody związane z próbą odbicia więźniów przetrzymywanych przez hitlerowców w szkole w dniu 22 lutego 1943 roku. Także w bieżącym roku strażacy z Latowicza będą w pierwszą niedzielę września świętować 100-lecie swojej jednostki.
Siennica po dwukrotnych dożynkach diecezjalnych będzie w tym roku, w dniach 6 – 7 wrzenia, obchodzić „Dni Siennicy” połączone z promocją miejscowości, występami zespołów szkolnych i sportowych. Do najważniejszych imprez Halinowa należy zaliczyć „Dni Halinowa” obchodzone 2 i 3 maja. Wiąże się to z nadaniem miejscowości statutu miasta 1 maja 2001 roku. W Kałuszynie uroczyście  obchodzone jest tragiczne, bo okupione ofiarą około trzystu miejscowych i spaleniem miasta, zwycięstwo wojsk polskich nad hitlerowskimi, jakie miało miejsce 14 września 1939 roku.
Bogatą ofertę imprez lokalnych serwuje wójt Dariusz Jaszczuk w Mrozach. W dniach 6-7 września obchodzone będą „Dni Mrozów”. Natomiast 6 września odbędą się gminne dożynki. Do nowej tradycji tej miejscowości należy „Zjazd Informatyków”, który jako VIII będzie miał miejsce 29-30 września. Lwią część pracy wykonuje powołane przed dwoma laty Gminne Centrum Kultury, które prężnie działa, organizując różne imprezy promocyjne i kulturalne.
W Stanisławowie na razie nie ma jeszcze szczegółowego planu imprez na ten rok. W przedostatnią niedzielę sierpnia ma się odbyć impreza związana z dożynkami. Natomiast swojej daty nie są pewne jeszcze Dni Stanisławowa, które planowane są docelowo na długi week-end majowy.
Inaczej sprawa wygląda w gminie Dobre. Tu na 17 lutego zaplanowano obchody 178 rocznicy Bitwy pod Dobrem, zaś 3 sierpnia odbędą się uroczystości związane z rocznicą mordu w Gęsiance, której organizatorem będzie GOK razem z SP w Mlęcinie i Urzędem Gminy w Dobrem. Planowana są także coroczne uroczystości upamiętniające Konstytucję 3 Maja i odzyskanie niepodległości 11 listopada.
Władze samorządowe gmin do realizacji imprez patriotycznych zarówno o charakterze lokalnym jak i państwowym angażują przeważnie szkoły, straże pożarne, zespoły sportowe i służby gminne. Są to działania zazwyczaj oddolne, a rzadziej nakazane.

Trefne rocznice
W PRL największymi świętami państwowymi były rocznice związane z powstaniem systemu bolszewickiego w Rosji i jego ekspansją na kraje satelickie. Czołową rolę odgrywała rocznica Rewolucji Październikowej z 1917 roku. Było to święto całego „obozu socjalistycznego”, któremu towarzyszyły akademie, parady, przemówienia, a nawet awanse zawodowe, wojskowe i – co dziś wydaje się nieprawdopodobne – społeczne.
Podobnym „rozdmuchanym” świętem był 1 Maj czczony jako Święto Pracy. W krajach komunistycznych, w tym w PRL, było to święto państwowe połączone z wieńcami i masowymi pochodami, mającymi charakter „spędów”. Swojego rodzaju dniem niepodległości był 22 lipiec tj. dzień ogłoszenia manifestu PKWN w Chełmie Lubelskim, czczony również jako święto państwowe.
W szerzącej ateizm i materializm dialektyczny Polsce Ludowej również niektórym świętom kościelnym nadawano nowe nazwy i charakter. Za przykład niech posłużą tu Zielone Świątki przechrzczone na Święto Ludowe czy Dzień Wszystkich Świętych utożsamiony z mniej nacechowanym religijnie Świętem Zmarłych. Niektóre uroczystości obchodzone były w innym czasie jak obecnie np. Dzień Zwycięstwa – 9 maja, Dzień Wojska Polskiego – 12 października (rocznica bitwy pod Lenino), a o napaści ZSRR na Polskę (17. 09. 1939 r.) w ogóle nie wolno było mówić.
Różne święta branżowe jak Dzień Górnika, Pracownika Służby Zdrowia, Edukacji Narodowej, Transportu były mocno rozdmuchiwane i miały inny charakter niż obecnie. Podobnie sprawy wyglądały z takimi dniami jak Dzień Kobiet, Dzień Matki czy Dzień Dziecka. Pamiętać także należy, że w systemie komunistycznym nieodzownymi elementami uczczenia każdej uroczystości i święta państwowego czy lokalnego było podjęcie czynu społecznego.

Czas uświęcony
Niektóre lokalne uroczystości przekraczają ramy gminy czy powiatu, by stać się rocznicami o randze ogólnopolskiej. Tak dzięki popularyzatorskim wysiłkom prof. Janusza Tazbira stało się z obchodzonym rok rocznie w Kałuszynie zwycięstwem nad hitlerowcami mającym miejsce już w drugim tygodniu wojny. Ale jest też i druga strona medalu – wiele gmin nie ma szczegółowych programów obchodów, bądź inicjatywy pojawiają się spontanicznie, dlatego też trudno na chwilę obecną z całą pewnością powiedzieć co dokładnie będzie obchodzone np. w Jakubowie czy Dębem. Tym niemniej wynotowaliśmy 24 najważniejszych rocznic 2009 roku, by nasi czytelnicy mogli już teraz rezerwować sobie... święty czas. Czy jednak warto, skoro gros obchodów to przerabiany od lat nudny standard...

Warto pamiętać
18 stycznia – 146 rocznica wybuchu Powstania Styczniowego. Msza św. w kościele NNMP, apel poległych i akademia w auli GM-3.
22 stycznia – w Latowiczu obchody próby odbicia więźniów przetrzymywanych przez hitlerowców w szkole.
17 lutego – 65 rocznica Wielkiej Wsypy w Mińsku ze złożeniem kwiatów pod tablicą Sażyńskich.
17 lutego – 178 rocznica Bitwy pod Dobrem.
22 marca – święto 7 Pułku Ułanów z festynem ułańskim i zwiedzaniem MZM.
2 kwietnia – 4 rocznica śmierci Jana Pawła II.
13 kwietnia – Dzień Pamięci Ofiar Katynia.
2 – 3 maja – Dni Halinowa związane z nadaniem w 2001 roku praw miejskich.
3 maja – 218 rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja z majówką na placu ZS-1.
8 maja – 64 rocznica zakończenia II Wojny Światowej.
27 maja – 588 rocznica lokacji miasta Mińsk Mazowiecki.
21 czerwca – Dzień Ułana – od defilady kawalerii, pokazy fechtunku, konkurs gońców po konkurs wiedzy o 7 Pułku i przejażdżkę na koniu i kucyku dla dzieci.
30 lipca – 65 rocznica wyzwolenia Mińska Mazowieckiego
3 sierpnia – 66 rocznica masakry w Gęsiance.
17 sierpnia – 89 rocznica Cudu nad Wisłą.
31 sierpnia – 70-lecie wybuchu II Wojny Światowej.
6 września – 100-lecie straży pożarnej w Latowiczu.
6 – 7 września – dni Siennicy i Mrozów - akcja promocji gmin
14 września – 70 rocznica krwawego zwycięstwa nad hitlerowcami pod Kałuszynem - uroczystości na cmentarzu parafialnym
17 września – Dzień Sybiraka + 70 rocznica napaści ZSRR na Polskę. Charakter uroczystości religijno-spotkaniowy – kościół św. Antoniego, SP-1 i GM-1.
16 października – Dzień Papieski i zbieranie na Dzieło Trzeciego Tysiąclecia.
11 listopada – 91 rocznica odzyskania niepodległości.
27 listopada – 178 rocznica wybuchu Powstania Listopadowego.

Numer: 2009 03